Webinar 3 - Kompleksy kulturowe

Kompleks kulturowy to zbiór obrazów, interpretacji, przekonań skupiających się wokół znaczących wątków. Jest silnie nacechowany emocjonalnie, co rozpoznać możemy po wybuchowej atmosferze, jaką wznieca, ale również po uporczywości i jednostronności przekonań, jakie mu towarzyszą. Wiąże się z historycznymi doświadczeniami – można powiedzieć, że jest rodzajem kulturowego opracowania traumatycznych zmagań, opowieścią o kulturowej pamięci grupy. Kompleksy kulturowe niosą możliwość transformacji, ale mogą też służyć jako obrona przed nowymi doświadczeniami. Wykreślają wtedy silne linie podziału, bez względu na to, czy spotykamy je przy stole rodzinnym, czy w wielkiej polityce.

Podczas webinarium opowiem o definicji kompleksu kulturowego: o tym, jak łączy się z teorią Carla Gustava Junga i w jaki sposób możemy rozpoznać jego przejawy. Jak zobaczymy, kompleks kulturowy może organizować życie społeczne na wielką skalę, ale jednocześnie obecny jest w naszych codziennych reakcjach.

Zajmuję się zjawiskami kulturowymi od 2008 roku. Początkowo zainteresował mnie wpływ historycznych doświadczeń traumatycznych na pamięć zbiorową i zbiorowe narracje. Przyglądałam się temu, w jaki sposób to, jak pamiętamy przeszłość, może służyć jej zapominaniu (opisałam to w artykule Monuments of memory: defensive mechanisms of the collective psyche and their manifestation in the memorialization process w „Journal of Analytical Psychology”, vol. 57, 2012). Opisałam też polski kompleks kulturowy cierpiącego bohatera, widoczny w reakcji na katastrofę smoleńską (rozdział The Suffering Hero and Messianism in Polish Cultural Complex w książce Europe’s Many Souls. Exploring Cultural Complexes and Identities). Obecnie śledzę przejawy kompleksów rodzicielskich (zorganizowanych wokół archetypowych wątków Matki i Ojca), a szczególnie ich obecność w życiu zbiorowym i relacji grupowej z autorytetami, a także ich charakter wywodzący się z pola katolickiej religijności. O tym, dlaczego rozpoznawanie działania kompleksów kulturowych jest ważne, piszę w artykule Mecz na narodowym boisku – kompleksy kulturowe w naszej codzienności w naszym czasopiśmie „Raven. Psychologia głębi i kultura”, nr 1, 2019